Zwyrodnienie stawów to schorzenie, którego standardem leczenia jest fizjoterapia i NLPZ. Kiedy metody te zawodzą, u pacjentów można rozważyć kolejne linie leczenia, takie jak dostawowe podanie GKS, kwasu hialuronowego, zabieg operacyjny lub nieinwazyjną, niskodawkową radioterapię. W PRO opublikowano artykuł, w którym podsumowano badania naukowe w tym zagadnieniu.

Wnioski:

• Wiele badań wykazało skuteczność LDRT (low dose RT) w dawce 0,5-1Gy (Dc. 3-6Gy, 2-3fx/tyg.) w redukcji bólu.
• Badanie IMMO-LDRT01: 250 pacjentów poddanych LDRT (0,5 Gy/6 fx, min. 48h przerwy, prom. Rentgenowskie, 180kV). Leczenie mogło zostać powtórzone po 3 miesiącach. Efekty leczenia: redukcja bólu z 6,5 do 3,8 punktów, zmniejszenie porannej sztywności stawów, efekt przeciwzapalny (zmniejszenie liczby limfocytów, komórek B oraz  komórek dendrytycznych).

Kwalifikacja pacjentów:

• 1 linia leczenia: metody zachowawcze – fizjoterapia +/- NLPZ, RT w przypadku braku odpowiedzi.
• Nie odnotowano wtórnych nowotworów (niezależnie od dawki LDRT).
• LDRT wskazana dla starszych dorosłych (min. 40 lat).

Wybór obszaru do napromienienia:

• Przy zajęciu wielu stawów - najpierw leczyć staw, który najbardziej wpływa na jakość życia (maksymalnie do 3 stawów jednocześnie).
• Ocena odpowiedzi na LDRT po 3 miesiącach i ew. kwalifikacja do napromienienia kolejnych lokalizacji.

Radioterapia:

• Frakcjonowanie zazwyczaj 0,5 Gy, 2-3fx/tyg. do Dc 3 Gy.
• Planowanie leczenia: dwie naprzeciwległe wiązki (najczęściej przednio-tylną i tylno-przednią) oraz dwuwymiarowa technika izodoz złożonych.
• Rozmiar pola zależy od zasięgu dolegliwości bólowych - ból stawu wynika również ze stanu zapalnego przestrzeni stawowej, torebki stawowej, więzadeł oraz ścięgien - większe pola napromieniania mogą skuteczniej zmniejszać dolegliwości (dane naukowe ograniczone) – zalecane objęcie przestrzeni stawowej z marginesem 2-3 cm, potencjalna wyższa skuteczność pól o większych wymiarach.

Reradiacja:

• Powszechnie stosowana, ale zaleca się odczekanie min. 3 miesięcy, schemat leczenia – taki sam jak przy pierwszej radioterapii.

Zalecenia:

Lokalizacja	Uwagi techniczne	Pozycjonowanie pacjenta
Dłonie	Obszar: cała dłoń; można rozważyć: bolus, blokowanie łożysk paznokci	Na brzuchu z rękami nad głową lub na plecach z ręką z boku i zgiętym łokciem; unieruchomienie dłoni za pomocą Aquaplastu
Stopy	Obszar: cała stopa; można rozważyć: bolus, blokowanie łożysk paznokci	Pozycja na plecach, kolana zgięte; można zastosować Aquaplast do unieruchomienia stóp i kostek lub Vaclock’a w pozycji żaby
Barki	Osłaniać płuca	Na plecach
Biodra	Obszar: cały staw	Na plecach
Kolana	Obszar: cały staw + min. 2,5 cm marginesu na boki	Na plecach
Kręgosłup	Uwzględnić min. kręg powyżej i poniżej	Na plecach, ręce wzdłuż tułowia

 

Źródło: https://www.practicalradonc.org/article/S1879-8500(24)00222-4/abstract

AN/IZ